TÜBİTAK 119K035 numaralı ve “Çözümleme ve Ses Temelli İlk okuma ve Yazma Öğretim Yöntemlerinin Göz İzleme Metrikleriyle Karşılaştırılması” adlı projemizde Türkiye’de ilk okuma ve yazma öğretiminde kullanılan çözümleme ve ses temelli yöntemler ile ilk okuma ve yazmayı öğrenen yetişkinler çalışma grubunu oluşturmaktadır. Bu projede çözümleme ve ses temelli yöntem ile ilk okuma yazmayı öğrenen öğrencilerin yetişkinlik dönemlerindeki prozodik okuma becerileri, okuduğunu anlama becerileri ve göz izleme yöntemi aracılığıyla okuma davranışları karşılaştırılmaktadır.
Aşağıda yer alan kitapçığın pdf halini indirmek için tıklayınız
Çözümleme Temelli Cümle Yöntemi Nedir?
Çözümleme temelli cümle yöntemi 1982 yılından 2005 yılına kadar kullanılan ilk okuma ve yazma öğretim yöntemidir. Bu yöntem cümlelerden kelimelere, kelimelerden hecelere, hecelerden harflere gidilmektedir (Kutluca Canbulat, 2013). Çözümleme yönteminde, ilkokuma-yazma öğretimine öğrencilerin anlayabileceği, çocuğun günlük dilinden alınan kısa cümlelerle başlanır, zamanla bu cümleler kelimelere, kelimeler hecelere bölünür. Daha sonra hecelerin içindeki sesler sezdirilmeye çalışılır. Bu çözümlemeler sonunda elde edilen kelime, hece ve sezdirilen seslerle yeni cümle ve kelimeler kurulur (İlköğretim programı, 1995, 66). Ancak, 2004 yılında yenilenen ilkokul müfredatında artık ilkokuma-yazma öğretiminin tek amacının okuma-yazma öğretimi değil ayrıca yetiştirilen bireylerin düşünme, anlama, sorgulama, sınıflama, analiz-sentez yapma gibi üstbilişsel becerilerinin de geliştirilmesi hedeflenmiştir (Aydın Yılmaz, 2009). Bu amaç doğrultusunda, ilkokuma yazma öğretiminde yöntem olarak anadili (Türkçe) en doğru ve güzel şekilde kullanma, iletişim kurma, problem-çözme, mantıksal çıkarım ve yaşam boyu öğrenme gibi becerilerin geliştirilmesine katkı sağladığı düşünülen ses temelli cümle yöntemine geçilmiştir.
Ses Temelli Cümle Yöntemi Nedir?
Ses temelli cümle yöntemi 2005 yılında uygulanmaya başlanıp günümüze kadar kullanılan ilk okuma ve yazma öğretim yöntemidir. Bu yöntemde öncelik sesi hissettirmek olmakla beraber seslerden hecelere; hecelerden kelimelere ve kelimelerden cümlelere varılacak şekilde uygulanmaktadır (Milli Eğitim Bakanlığı [MEB], 2009). Yani bu yöntem çözümleme temelli cümle yönteminin tam tersine parçadan bütüne gidilmektedir. Ses temelli cümle yönteminin temelini “öğrencinin ön bilgilerinden hareketle yeni bilgileri yapılandırması görüşü” oluşturmaktadır. (Akyol ve Temur, 2008, s.83). Ses temelli cümle yönteminde, ilkokuma-yazma öğretim süreci öncelikle seslerin tanıtımıyla başlar ve anlamlı bütün oluşturacak birkaç ses verildikten sonra öğrencilerin seslerden hecelere, kelimelere ve cümlelere ulaşması beklenir (Yılar, 2015). Sesler öğretilirken özellikle öğrencilerin günlük yaşamlarıyla bağdaştırılarak hissettirilmesi ve böylece öğrencilerin ön bilgilerini açığa çıkarılması hedeflenir (Akyol ve Temur, 2008). Bu yöntemin kullanılmasının en önemli gerekçelerinden birisi ses, hece, kelime, cümle ve metin oluşturma sırası takip edildiği için öğrencilerin metin oluşturma gibi bütüne yönelik becerilerini geliştirdiği savunulmaktadır (MEB, 2005). Ayrıca, ses temelli yöntem, Türkçe gibi her harfin bir sese karşılık geldiği ve kelimelerin yazıldığı gibi seslendirildiği dillerde okuma-yazma öğretimi için en uygun yöntem olarak düşünülmektedir.